INTUÏTIEF LEIDERSCHAP ONZIN?
Balanced Management
Een paar weken na de publicatie van mijn boek Balanced Management, (online te koop: www.balancedmanagement.org) beginnen de eerste reacties binnen te druppelen. Het pleidooi van het boek om onze dagelijkse activiteiten als manager en ondernemer te versterken door een meer wetenschappelijke benadering lijkt een tere plek te raken.
Dat mag niet verbazen. Eén van de hindernissen tussen de wetenschap en ondernemen die het boek beschrijft, is de refleks overdreven te vertrouwen op ‘het gezonde verstand’of de intuïtie. De bedenking dat die intuïtie bedrieglijk kan zijn, lijkt voor veel mensen een spreekwoordelijke brug te ver. “Misschien bij anderen, maar niet bij mij”. Iedereen denkt te handelen met gezond boerenverstand, maar velen begrijpen maar niet waarom bij anderen dat gezond boerenverstand ontbreekt.
Wat zegt uw intuïtie over deze discussie? De mijne reageert alleszins. Maar ik heb geleerd die in eerste instantie te negeren. Er zijn te veel aanwijzingen in de wetenschap dat onze cognitieve vermogens misleidend zijn en structureel beperkt, zoals mijn boek uitgebreid illustreert.
De nimf van de LORELEI versus de elitesoldaat
De Amerikaanse psycholoog Gary A. Klein is zowat de godfather van de naturalistische besluitvorming. Hij heeft een aantal boeken op zijn naam die beschrijven hoe onze intuïtie, ons boerenverstand, ons helpt goede beslissingen te nemen. Op die manier kwam hij qua overtuiging tegenover de Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman te staan, die met zijn werk uitgebreid aantoont hoe die intuïtie ons voortdurend bedriegt. Hoe ons cognitief vermogen misleid wordt door biases en heuristieken.
Dat was voldoende materiaal voor een geweldige clash tussen twee wijze mannen, maar het mooie aan dit verhaal is dat ze de krachten bundelden om die tegenstelling onder de wetenschappelijke loep te nemen.
De resultaten werden in een artikel in 2009 gepubliceerd. De conclusies zijn interessant voor elke manager en elke ondernemer omdat ze helpen de kwaliteit van beslissingen en keuzes in onze organisatie te verbeteren.
Wanneer kan u een expert die zich op zijn intuïtie beroept, vertrouwen? Gary Klein zou die persoon eerder vertrouwen, Daniël Kahneman wantrouwen. Klein had veel onderzoek gedaan bij brandbestrijding. Intuïtie bleek meermaals de brandweermannen een juiste actie in te fluisteren. Kahneman deed onderzoek naar de illusie van validiteit bij intuïtieve voorspellingen.
Het gemeenschappelijke onderzoek van Kahneman en Klein bracht hen samen. Ze werden het eens over een belangrijk principe: “vertrouwen in intuïtie is geen betrouwbare aanwijzing voor validiteit”. Maar ze slaagden er ook in uitzonderingen af te lijnen.
Samenvattend: Intuïtie is niet te vertrouwen, maar het wordt expertise als aan 2 basisvoorwaarden is voldaan:
- De omgeving van de intuïtie is voldoende regelmatig om voorspelbaar te zijn (eerder deterministisch);
- Er was gelegenheid om in die regelmaat vaak te oefenen met directe feedback van de resultaten.
De voetballer, de brandweerman
De voetballer die intuïtief een pas achterwaarts geeft heeft geen ogen op zijn rug. Het is geen magie. Hij heeft dat tientallen keren kunnen oefenen en direct kunnen vaststellen dat het vaak een juiste keuze is. Zijn fysiologische capaciteiten laten hem toe, die pas tot op de centimeter uit te voeren. De brandweerman die zijn collega’s instinctief toeschreeuwt het pand te verlaten, heeft levens gered door zijn intuïtie. Door zijn ervaringen met tientallen branden, registreerde zijn hersenen dat het vuur abnormaal rustig was en een abnormale hitte verspreidde. Nadien bleek de oorzaak van die vaststellingen dat het niet in de keuken brandde waar de brandweermannen stonden, maar in de kelder, eronder. Met alle gevaren vandien voor instorting.
De CEO
Aanwervingen gebeuren veelvuldig, de regelmaat van oefening is er. Maar de directe, duidelijke feedback ontbreekt. Wie is immers waarom aangeworven en loopt zijn of haar carrière goed of slecht? Na 1 jaar, na 3 jaar, 5 jaar? En wat is dat precies, goed of slecht? En wat zijn de onderliggende redenen, de context? Intuïtieve aanwervingen (“Ik heb mensenkennis”) vormen een groot risico.
Een strategie is iets voor de lange termijn, dat schakelt de mogelijkheid van directe feedback uit! Strategische beslissingen gebeuren in een onzekere wereld van onberekenbare consumenten en onbetrouwbare concurrenten. De overname van een concurrent, de uitrol van een nieuw product, de opbouw van een nieuwe markt, investeringen … Wantrouw intuïtie in deze discussies.
De intuïtieve leider
Maar waar oefening mogelijk is en die oefening gebeurt in een stabiele omgeving (deterministisch) met een context die directe feedback levert, is de intuïtie van een expert, van een leider wel een goede basis om verder op te bouwen.
De dagelijkse omgang met medewerkers, de koffieklets, het schouderklopje, de frons bij een mislukking, de lichaamstaal, de intonatie, het compliment, de bijsturing, de opendeurpolitiek, de schouder om op te huilen, de ondersteuning, de transparantie, de boze mail, de harde uitval, de slaande deur … in onze professionele leefwereld gebeurt het tientallen keren per dag. En we zien direct mensen die zich opgelucht voelen, gesteund, kwaad, gefrustreerd, geholpen, gemotiveerd, verlamd … De dag nadien wordt dat mondeling bevestigd, door daden, een mail, ontslag, bloemen, initiatieven, acties … Veel mogelijkheden tot oefening met directe feedback. De geoefende intuïtie kan een goede basis vormen. Maar vergeet niet dat die zal worstelen met aan aantal persoonsgebonden eigenschappen zoals opvliegendheid, ongeduld, ego … Niet iedereen heeft dezelfde capaciteit om het geoefende te internaliseren.
Lorelei of Special Forces
Hoe het ook zij, dat er mogelijkheden zijn tot geoefende intuïtie maakt intuïtief leiderschap tot een geldig begrip. Maar zeer voorwaardelijk, niet altijd en overal. Maar we hebben nu criteria om die intuïtie als reactie op de nimf van de Lorelei die ons op de klippen doet lopen, te onderscheiden van de effectieve intuïtie van een gedrilde elitesoldaat.