Ondanks het geklaag en gejammer op social media en in andere oorden over onze politici, ons politiek bestel of over ons ‘apenlandje’ kan niemand ontkennen dat wiens wieg toevallig hier in Vlaanderen of bij uitbreiding in België staat, grote kans heeft te mogen genieten van een superieur gezondheidssysteem en dito toponderwijs. Daar hangt een prijskaartje aan vast. Het budget van de gezondheidsuitgaven in 2015 bedroeg bijna 43 miljard euro (bron: FOD Sociale Zekerheid). Meer dan 10% van de overheidsuitgaven. Van dat astronomisch bedrag ging 14,3 miljard naar de ziekenhuizen. Het onderwijs, een regionale bevoegdheid, slorpte in 2018 13.,2 miljard euro op, van een Vlaams budget van iets meer dan 42 miljard euro (bron: https://www.vlaanderen.be/nl/vlaamse-overheid/werking-van-de-vlaamse-overheid/de-vlaamse-begroting-cijfers-2018).
Voor al te veel mensen lijkt de kwaliteit, zowel in scholen als in ziekenhuizen, met alle financieringsbehoeften vandien, een evidentie: het was er, is er en zal er altijd zijn. Het moge echter duidelijk wezen, de financiering is geen manna uit de hemel. In een interview geeft de minister van de Volksgezondheid Magie De Block (De Tijd, 28 januari 2019) aan dat tegen 2040, enkel door de vergrijzing de zorguitgaven zullen stijgen met 9,5 miljard (uitgedrukt in geld van vandaag). Voor het onderwijs is een éénmalige besparing op de dotaties (2015) of een indexering die niet wordt toegepast (2017) ook een duidelijk teken dat de bomen niet tot in de hemel groeien. De onderwijskoepels en de vakbonden geneerden zich niet in september 2018 nom een plan met structuurhervormingen voor te leggen met een prijskaartje van, slik, 1,8 miljard euro ‘on top of’. Het basisonderwijs en het secundaire onderwijs stelt 139.000 voltijdsequivalenten (vte) te werk voor 1.170.000 leerlingen. Dat betekent 8.4 leerlingen per vte . Reeds de grootste bezetting in Europa.
Beide zijn borden die draaiend gehouden worden op een dun stokje, het oude circusnummer. Veel is niet nodig om ze te doen vallen. Met slachtoffers. En waarschijnlijk de meest kwetsbaren in onze maatschappij.
| Zoals in de privésector zou ook hier aandacht voor goed bestuur helpen de uitdagingen het hoofd te bieden. |
Oplossingen situeren zich niet enkel op het financiële vlak. Gewoon meer geld is gemakkelijk, maar natuurlijk niet van deze wereld. Ook met gelijke middelen zijn er in beide sectoren nog mogelijkheden. Die overtuiging is er door van ver en van dichtbij, formeel en informeel, betrokken te zijn bij het bestuur van scholen en van zorginstellingen en ziekenhuizen. Zoals in de privésector zou ook hier aandacht voor goed bestuur helpen de uitdagingen het hoofd te bieden.
Zowel bij grote als kleine ondernemingen is de notie ‘goed bestuur’ of governance geen ijdel woord meer. Na bedrijfsschandalen begin 21ste eeuw zijn deze noties gerijpt en worden ze met succes toegepast (interessante meta-analyse: “Good governance driving corporate performance?”, Deloitte en Nyenrode Business Universiteit). Mijn conclusie is dat deze expertise en ervaring ook in de context van gezondheidszorg en schoolbestuur kan worden gebruikt om met dezelfde middelen zowel kwantitatief als kwalitatief meer te doen! En dan heb ik het niet over de kwaliteit die door individuen en door teams nu al wordt geleverd. Het gaat dan over organisaties, systemen die mits een scheut goed bestuur meer en betere output kunnen leveren dan ze momenteel doen!
Goed bestuur:
- De juiste mensen op de juiste plaats, management is een vak. Laat ondersteunende diensten gebruik maken van management-expertise.
- Wees waakzaam voor het waterhoofd: overhead heeft de neiging aan te dikken. De niet-kernactiviteiten moeten continu streng opgevolgd worden om uitwassen te vermijden.
- Aandacht voor de langere termijn, aandacht voor het geheel en de verschillende onderdelen in dat geheel, een holistische kijk op de organisatie, onderscheid tussen het strategische en het operationele niveau, aandacht voor de lange termijn, consequente toepassing van beslissingen, toepassing van het subsidiariteitsprincipe, het vermijden van micromanagement, een correct management van belanghebbenden, het objectiveren en harmoniseren van plannen …
Mits een goed governancemodel en mits de juiste bemanning van de verschillende organen, kunnen deze elementen een significante bijdrage leveren aan de kernactiviteiten van onderwijsinstellingen of ziekenhuizen. Toegevoegde waarde, op een indirecte manier, voor het pedagogisch project en voor de verzorging van hulpbehoevenden.
Een actieve, dynamische Raad van Bestuur, die micromanagement vermijdt, maar actief een visie ontwikkelt en het respect voor de corporate governance afdwingt. Een uitvoerend management dat binnen die lijnen, uitgezet door de Raad van Bestuur, zijn beleid kan uitvoeren, voorzien van de juiste middelen, verzekerd van een langetermijnperspectief. Het creëert een kader waarin de specialisten ter zake, de kleuterjuf, de verpleegster, de directeur of de dokter hun rol in optimale omstandigheden kunnen vervullen, met focus op hun kernopdracht.
Management blijft een woord dat moeilijk aanvaard wordt in scholen en verzorgingsinstellingen. Initiatieven rond goed bestuur, oog voor de kwaliteit van het management zijn nochtans initiatieven die binnen de bestaande financiële enveloppes een grote meerwaarde zullen bijdragen aan de kernactiviteiten. Of het nu gaat over onze gezondheid of over ons onderwijs. Vooraleer we het klassieke , maar steile (vaak al te steile) pad beklimmen van extra middelen, zijn hier veel vruchten te plukken. Een versterking van het bestuur of beheer, of op zijn Engels, van de governance en van het management.
Dit zijn geen extra middelen om meer van hetzelfde te doen. Dit vraagt wel de bereidheid en intellectuele eerlijkheid van alle betrokken partijen, koepels, politiek en vakbonden, om open te staan voor de ervaring en expertise die voor handen is op de markt.
Jac Cuypers
19 maart 2019
Kobus Management & Technology