Bullshit bingo
ITIL, Six Sigma, Total Quality Management, Lean, COBIT, Balanced Scorecard, Kaizen, Prince II, Deming quality circle, hoshin kanri, togaf, participative management … noem maar op …
Natuurlijk zijn methodologieën, raamwerken, modellen, standaardpraktijken en directieven maar theorie. Natuurlijk is de eerste betrachting van een consultant om geld te verdienen. Natuurlijk gebeurt dit laatste effectief al te vaak zonder toegevoegde waarde voor de klant. Maar anderzijds: stop met denken dat je de eerste onderneming bent die geconfronteerd wordt met een bepaald probleem of specifieke uitdaging.
Dat zouden de eerste vragen moeten zijn die rijzen als je in een organisatie botst op een probleem: wie is nog ooit geconfronteerd geweest met het probleem waar je nu tegen aanbotst? Hoe hebben zij toen gereageerd? Zijn ze gefaald? Hebben ze die uitdaging het hoofd kunnen bieden? Hoe hebben ze dat aangepakt? De reactie zal niet simpel de juiste keuze uit de ellenlange lijst van methodologieën, raamwerken, certificaten of standaarden zijn geweest. A fool with a tool is still a fool. Maar toch: ‘marktpraktijken’, ‘marktstandaarden bestaan en gaan nooit meer weg, Alleen is de vraag: ‘hoe kan ik die hanteren ten goede bij mijn uitdagingen?
Het spijt me, maar het antwoord hier is: zoek het juiste advies. Consultancy!
Consultant is geen beschermde titel zoals ‘ingenieur’ of ‘dokter’. Kan je je voorstellen dat iedereen zich chirurg mag noemen, met een mooie koperen plaat langs de deurbel?! Iedereen mag zich wel in de markt zetten als ‘consultant’. Geen probleem daarmee: ik ben niet zo voor regeltjes, verboden en beperkingen, voor een administratie en regelgeving die organisaties allerhande verhinderen vooruitgang te boeken omdat er een bepaald etiket niet op een persoon of proces kleeft. En inderdaad, over welke organisatie je ook spreekt, je bent niet met mensenlevens bezig zoals dat wel het geval is bij een arts. Maar hoe kan je dan toch beroep doen op adviesverlening zonder te belanden bij kwakzalverij? Al dan niet met een gouden randje?
De twee zijden van de medaille. De éne zijde: zij die de juiste terminologie gebruiken, maar begot nooit iets gerealiseerd hebben in het echte leven, die enkel slideware verkopen, dure buzz-woorden gebruiken en complexe modellen en ideeën willen implementeren om daar geld aan te verdienen. De andere zijde: zij die wel iets te vertellen hebben, maar door die eerste groep en door het ingebakken conservatisme in organisaties afgeremd worden. Best wel grappig eigenlijk: de bullshit bingo. Voor zij die die niet kennen: je stelt een tabel op met een twintigtal zogenaamde buzz-woorden. Als de consultant er 5 heeft aangehaald, spring je op en roep je bingo. Een manier om ook de goede ideeën te doden, uit schrik voor verandering, uit egotripperij en machogedrag.
Maar het klopt, een woordenbrij verbergt al te vaak een gebrek aan ervaring en expertise onder een dik pak dure woorden. En weg is het geld, zonder toegevoegde waarde. Maar de juiste persoon, die de woorden gebruikt als vlag voor een grote lading praktische ervaring en toepassingen kan echt wel het verschil maken.
Het wIel opnieuw uitvinden.
Om de waarde van de lading in te kunnen schatten, dus van een model, een methodologie of een raamwerk, moeten we proberen te begrijpen waar het vandaan komt, welke de bronnen zijn, de basis van het specifieke concept.
Een goeie methodologie, een degelijk raamwerk is geboren uit het echte leven. Het is de vrucht van ‘handen in de grond’, ‘laarzen in de klei’, van het toepassen van gezond boerenverstand, maar bijgestuurd door de realiteit, door ‘trial and error’, door toepassing op de werkvloer. Al die ervaringen, die een uitgebreid aantal personen hebben ondergaan worden dan op een bepaald moment in een de vorm van een raamwerk gematerialiseerd: als checklist, als concept, als methodologie, als een lijst van directieven, do’s and don’ts. Op deze manier worden veel raamwerken geboren. Het is niets meer, maar zeker ook niets minder dan de kristallisatie van tonnen en tonnen ervaring, samengebald op een gestructureerde manier, klaar voor gebruik. Klaar voor gebruik omwille van het feit …. dat het al vaak gebruikt werd, in het dagdagelijkse leven, afgevlakt van scherpe kantjes, getest door veelvuldige inzet, organisch gegroeid en bijgestuurd.
Maar er bestaat ook een soort van modellen waar je je geld niet aan wenst te spenderen. Maar waar komen die dan vandaan? Nogal wat adviesverleningsbureaus wensen een eigen methodologie, een eigen raamwerk. Meestal gaat het over een aantal van hun consultants die willen ontsnappen aan de slavernij van ‘factureerbare uren’. Zij zetten zich een flink aantal dagen samen, gezellig, om dan op de proppen te komen met een gloednieuw raamwerk, ontwikkeld op papier, gedoopt in sloten koffie en sandwiches, getransfereerd van het witte bord aan de wand in sexy flyers en folders, in gladde boeken en naar het internet. Dat soort input wil je niet, het is gegroeid in laboratoriumomstandigheden, zonder realiteitscheck. Diezelfde groep mensen kan ook starten met een bestaande methodologie en ze ‘verrijken’ die met complete lijsten van correlaties tussen parameters, met eindeloze checklists, ingenieuze, overgestructureerde performantie-indicatoren en bladzijden en bladzijden ondersteunende tekst. Dat is een jammerlijk verschijnsel. Probeer de parels maar eens uit die soep te vissen. Het hindert het management in het veld, dat naar een oplossing zoekt voor een praktisch probleem. Die zogenaamde verrijking belemmert het zicht. De echte waarde van het model verdwijnt in de mist.
A tool, but no fool
En dat is waar een de goeie consultant meerwaarde biedt. Niet door de slimste te zijn, maar
- Hij of zij heeft tijd! De consultant wordt niet uitgedaagd door het dagdagelijkse brandweermanmanagement, het moeten vuurtjes blussen van operationele problemen. Dat laat hem toe te studeren en bestaande theorieën grondig te analyseren. Waar komen ze vandaan? Wat is hun ‘echte’ track record? Hij of zij kan cases bestuderen ter zake, de successen , de mislukkingen en de redenen erachter. Dit geeft een theoretische basis.
- Een goeie consultant heeft bovendien een diverse achtergrond. Doorheen de jaren heeft zijn carrière hem bij een ruime pleiade van klanten gebracht, uit verschillende sectoren, organisaties van verschillende omvang. Hij of zij heeft successen gezien, falingen. Wat werkt wel in de praktijk? Wat werkt niet? Wat zijn de goeie punten van een methodologie, van concepten en raamwerken? Wat zijn de zwakke elementen van een verhaal? In welk soort organisatie werkt wat wel, wat niet? Wat was nu effectief een ‘good practice’? Dat is praktijk!
Een goeie consultant combineert theoretische kennis met ervaring uit de praktijk. Hij heeft de toepassing van zoveel bedenksels gezien in het echte leven. Hij, zij heeft zelf verantwoordelijkheid ter zake gedragen. Niet enkel voor de uitrol van een concept, maar ook voor de resultaten. De theorie kennen en in de vuurlinie gestaan hebben, de eindverantwoordelijkheid dragen voor de uiteindelijke resultaten.
En dat is waarvoor je zou moeten betalen: expertise (kennis van de theorie) gecombineerd met ervaring (de praktijk, met eindverantwoordelijkheid).
ERVARING EN expertise
Geloof maar niet dat je de eerste bent met een specifiek probleem, of dat de omstandigheden zo bijzonder zijn. Met de juiste adviezen, de juiste aanpak, de juiste toepassing van een bestaande methodologie of concept op een pragmatische manier, aangepast aan jouw organisatie, kan je die uitdagingen waarmee je wordt geconfronteerd wordt, te lijf gaan. Een verstandig gebruik maken van bestaande ervaringen, gekristalliseerd in een methodologie. Vergooi geen geld aan het heruitvinden van het warme water.
Om Oscar Wilde te citeren: “Ervaring is iets dat je nooit gratis krijgt”. Of Albert Camus: “Je kan geen ervaring verwerven door te experimenteren, je kan geen ervaring creëren”. Maar je kan wel ervaring kopen. Betaal geen consultant, maar betaal ervaring en expertise. Iedereen kan zich consultant noemen. Maar vooraleer geld uit te geven, check track records, referenties. Nodig de aanbieder van adviesverlening uit, ondervraag hem, daag hem uit. Hij of zij moet niet de slimste van de klas zijn. Laat ons hopen dat ze zich zo niet presenteren. Maar beoordeel hem ook niet met de bullshit bingo. Check referenties, de trackrecord. Herbruik ervaring en expertise waar anderen voor betaalden.